اشخاص در محل کار روزانه 8 ساعت فعالیت می کنند و ما بقی ساعت روز را مشغول کارهای شخصی خود هستند. این رویه در حال انجام است که گاهی اوقات نیز تغییر هم می کند. در بعضی اوقات به دلیل اینکه کار زیاد می شود کارفرما از کارکنان خود می خواهد که ساعات بیشتری نسبت به حالت معمول بمانند. این مسئله از طرف قانون کار به عنوان اضافه کاری شناخته می شود. بر همین مبنا نیز قوانینی برای آن وضع شده است. ما در این مقاله به این سوال که اضافه کاری چیست؟ پاسخ می دهیم و مزایا و معایب آن را مورد بررسی قرار خواهیم داد. اضافه کاری در سیستم و نرم افزار حسابداری نیز وجود دارد و نرم افزار آن را محاسبه می کند. 

مفهوم اضافه کاری

به ‌طور کلی اضافه ‌کاری ساعتی چند و چگونه محاسبه می شود؟ اضافه کاری به‌ معنای انجام دادن کاری اضافه نسبت ‌به ساعات قانونی توسط کارمند یا کارگر می ‌باشد. بر اساس قوانین کار، مدت زمانی را ‌که کارگر یا کارمند، در محل کار خود بر اساس قرارداد تنظیم شده، وقت خود را در اختیار کارفرما قرار می‌ دهد، جزء ساعت کاری وی به حساب می ‌آید و اگر میزان قانونی ساعات کار بیشتر از قرارداد باشد، اضافه‌ کار محسوب می شود.

گرچه  انواع اضافه کاری دارای مزایای زیادی برای کارفرما و کارمند می ‌باشد، اما نباید به‌ عنوان روال عادی در محل کار در نظر گرفته شود و فقط در شرایط خاص و محدودی باید تعیین شود. اگر اضافه کار در یک شرکت یا سازمان روال عادی گردد، سقف کاری معین بیهوده خواهد بود. 

البته در حال ‌حاضر در برخی از سازمان های دولتی و غیر دولتی اضافه کار بر کارگرها تحمیل می شود و سقف اضافه کاری در ماه وجود ندارد، اما به تبع آن مخارج عیدی، حق بیمه، سنوات و مالیات برای افرادی که اضافه کار خواهند داشت، بیشتر می باشد. این در حالی است در کشورهای توسعه‌ یافته، ساعات اضافه کار فقط در مواقع ضروری لحاظ می شود، چرا که تبعات بسیاری دارد. یکی از تبعات آن کسر حق بیمه خواهد بود.

اکنون طبق قوانین تأمین اجتماعی کشور، اضافه کاری سال 1401مشمول کسر حق بیمه خواهد بود، چرا که از مزایای مستمر تلقی می شود، با این وجود این قوانین در صندوق بازنشستگی وجود ندارد. اما شرایط اضافه کاری چیست؟ در ادامه توضیحاتی را در این خصوص ارائه خواهیم کرد.

مهم ترین شرایط اضافه کاری

همان‌گونه که اشاره شد بر اساس قوانین موجود مبنی ‌بر ساعات کار در هر سازمان، کارمندان و کارگران باید 44 ساعت در هفته کار کنند و ساعات کاری آن ‌ها نباید بیشتر از هشت ساعت در روز باشد. چنانچه ساعات کار بالاتر از این عدد باشد، اضافه کار محسوب می شود که خود آن دارای شرایط ویژه ‌ای است که مهم ترین آن عبارت ‌اند از:

✅  دستورالعمل اضافه کاری بر اساس توافق کارگر و کارفرما باشد.

✅ محاسبه هزینه اضافه کار و پرداختی آن باید در اولویت قرار گیرد.

✅ اضافه کاری به‌ صورت موقت باشد و بیشتر از چهار ساعت در روز نباشد مگر در شرایط خاص.

✅ به صورت شب ‌کاری نباشد.

✅ کارگر نوجوان نباشد.

✅ کارهای سخت و زیان ‌بار در ساعات اضافه کار وجود نداشته باشد.

محاسبه اضافه کاری در قانون کار 

اضافه کاری ساعتی چند؟ چگونگی محاسبه اضافه کاری رابطه مستقیم با نرخ ساعت کاری دارد و همچنین باید سقف اضافه کاری در ماه را نیز در نظر گرفت. در واقع برای محاسبه اضافه کار باید اول نرخ یک ساعت کار را محاسبه نمود و 40 درصد دستمزد هر ساعت کار را به نرخ یک ساعت کار اضافه کرد. در واقع نرخ اضافه کار مساوی است با محاسبه دستمزد یک ساعت کار در ساعات معمولی ضرب در 1.4 که فرمول محاسبه آن نیز در ادامه عنوان شده است این فرمول ها بر مبنای دستور العمل اضافه کاری است:

فرمول دیگر اضافه کار ۱۴۰۱: 

سقف اضافه کاری در سال 1401

مطابق با تبصره ماده 59 قانون کار، سقف اضافه کار باید تا چهار ساعت در روز باشد، مگر در موارد استثنا که کارفرما باید برای کار بیشتر از چهار ساعت، نیروی کار جدید استخدام کند. ساعات کاری ذکر شده برای مشاغل سخت و زیان آور متفاوت خواهد بود. در مشاغل سخت و زیان بار ساعات کاری نباید از ۶ ساعت در روز بیشتر باشد و در هفته باید کمتر از ۳۶ ساعت لحاظ شود.

در صورتی‌ که کارفرما این شرایط را رعایت نکند و هرگونه اتفاقی برای کارگر یا کارمند بیفتد، کارفرما باید مسئول آن باشد و خسارت آن را پرداخت نماید. همچنین اضافه کار در صورتی اعمال خواهد شد که ساعت کاری کامل طی شده باشد، در شرایطی که ساعت کاری بیشتر از حد معمول آن یعنی هشت ساعت در روز باشد، میزان ساعاتی که فرد در محل کار حضور دارد، به ‌عنوان اضافه کار محسوب نمی شود.

ساعات کار تعیین ‌شده هفتگی این امکان را به کارفرما می ‌دهد که در بعضی از روزها با توافق بین کارمند و و کارگر اضافه کاری تعیین شود. در مجموع اما ساعات کار نباید بالاتر از حد تعیین ‌شده باشد. ساعات کاری بیشتر از ساعت تعیین ‌شده در قوانین ادره کار به‌ عنوان اضافه کار تلقی می شود و کارفرما باید دستمزد کارگر و کارمند را بپردازد. در تعطیلات رسمی ساعت کاری به‌ صورت ماهانه و بر طبق جدول زیر ارائه می شود:

انواع اضافه کاری 

اضافه کاری بر اساس نوع شغل، به دسته‌ های مختلفی تقسیم می شود که شامل موارد زیر می باشند:

???? کارمندان یا کارگرانی که باید حتما روزانه اضافه کار داشته باشند.

???? کارگران شیفتی

???? کارگران شب کار

???? کارگران نوبت کار

???? کارگرانی که در روزهای جمعه و تعطیلات رسمی موظف به حضور در محل کار هستند.

نکات مهم محاسبه اضافه کاری

???? اگر کارگر یا کارمندی زودتر یا دیر از موعد از محل کار خارج شود، کسر کار در نظر گرفته می شود. در برخی ارگان ها کسر کار را از اضافه کار کم می کنند که قابل تهاتر نیست. چرا که ساعات کار معمولی با  اضافه کار ضریب متفاوتی دارد.

???? یکی از مواردی که باید در قانون اضافه کار محاسبه شود، میزان سختی کار و مزایای سرپرستی است. این موارد جزء حقوق افراد هستند و حتما باید در نظر گرفته شوند. اما مزایایی چون کمک عائله بندی، خواروبار، مسکن، شب کاری و نوبت کاری جز مزایای مستمر نیستد و در اضافه کار لحاظ نخواهند شد.  

خلاصه مقاله

 اضافه کاری ساعتی چند؟ سوالی بود که سعی شد در این قاله به آن جواب داده شود. یکی از مهم ترین موارد درج شده در فیش حقوقی، بخش مربوط به  فرمول اضافه کاری است که نحوه محاسبه آن برای کارفرما و کارگران دارای اهمیت می باشد. اضافه کاری دارای شرایط خاصی است که تنها برای تعدادی از مشاغل و در شرایط معین در نظر گرفته می شود. به دلیل تبعات مختلف، اضافه کار نباید به روال عادی تبدیل شود و سقف آن نباید بیشتر از 4 ساعت در روز باشد.

نحوه محاسبه اضافه کار بسیار مهم می باشد، چرا که در دستمزد کلی کارمندان یا کارگران تاثیر زیادی دارد. از این رو در این مطلب نحوه محاسبه اضافه کاری و نکات مهم آن را بیان کردیم. چنانچه در خصوص مطالب عنوان شده نیاز به راهنمایی بیشتری دارید، می توانید با کارشناسان طلوع پدیده تماس حاصل نمایید تا اطلاعات تکمیلی را در اختیار شما قرار دهند.

منبع: سایت نرم افزار حسابداری طلوع پدیده و اضافه کاری چیست؟